 |
 |
 |
|
 |
Gość nr
on-line
1 osoba
max on-line - 2045
w dniu 22.09.2020 r.
|
 |
|
 |
 |
|
|
|
Ciało niektórych tylko gatunków ryb, żyjących w naszych wodach, nie jest pokryte łuskami. Mamy także kilka gatunków ryb, których ciało pokrywają różnego kształtu płytki, tarczki i guzki kostne. Mogą one okrywać szczelnie całe ciało ryby (np. wężynka), występować tylko w kilku wyraźnych szeregach (np. jesiotr), lub stanowić utwory kostne nieregularnie rozmieszczone na całej powierzchni ciała czy też na określonych jego częściach (np. skarp). Jednak ciało pozostałej znacznej większości gatunków ryb jest pokryte łuskami. U nielicznych z nich łuski leżą w skórze luźno obok siebie (np. węgorzyca) lub tylko dotykają się wzajemnie (np. węgorz). Przeważnie zaś są one ułożone bardzo regularnie w podłużne i poprzeczne szeregi. Łuski ułożone w szeregach zachodzą na siebie dachówkowato w ten sposób, że 2/3 powierzchni łuski jest pokryte przez łuskę poprzedzającą, a widoczna jest tylko 1/3 każdej z nich. Wyróżnia się dwa zasadnicze typy łusek. Te, których widoczna część ma krawędzie gładkie i zaokrąglone, nazywają się łuskami kolistymi (łuski cykloidalne), te zaś które tę powierzchnię mają ząbkowaną, szorstką w dotyku, są łuskami grzebykowa tymi (łuski ktenoidalne). Liczba szeregów łusek na Ciele ryby jest cechą stałą lub zmieniającą się w granicach określonych dla każdego gatunku. Jest to więc także jedna z podstawowych cech wymiernych, którą można ująć w pewien wzór liczbowy. Trzeba jednak łuski liczyć zawsze jedną metodą, a następnie umieć odczytać wzór ułuszczenia. Na poniższsym rysunku jest zaznaczony przebieg linii bocznej (linea lateralis), oznaczonej symbolami l.l.
U znacznej większości gatunków jest ona widoczna, gdyż tworzy ją szereg otworków, położonych jeden za drugim bezpośrednio w skórze lub częściej w łuskach, leżących kolejno za sobą w jednym szeregu podłużnym. Kanaliki linii bocznej bardzo często, u wielu gatunków, różnie rozgałęziają się na głowie ryby, a czasem także przechodzą w kilku odgałęzieniach aż na płetwę ogonową. Otworki linii bocznej są ujściami zakończeń nerwowych specjalnego organu czuciowego ryby, który pozwala jej na wyczuwanie nawet bardzo słabych prądów wody, działających na ciało. Linia boczna ma zwykle regularny przebieg od tylnej krawędzi pokrywy skrzelowej (operculum), zaznaczonej na rysunku symbolem op, aż do nasady płetwy ogonowej.
Poprzeczne szeregi łusek na ciele ryby oblicza się właśnie według przebiegu tego odcinka linii bocznej. Jest to pokazane na rysunku, na przykładzie płoci. Dla płoci na tym rysunku liczba poprzecznych szeregów łusek wynosi 43. Jak można się łatwo przekonać łuski w szeregach podłużnych nie leżą równo jedna nad drugą, lecz w każdym z nich, powyżej i poniżej linii bocznej są nieco przesunięte. To powoduje, że szeregi podłużne leżą nieco skośnie w stosunku do długiej osi ciała ryby. Te szeregi oblicza się w najszerszym miejscu ciała ryby. Liczy się najpierw szeregi położone nad linią boczną, a następnie leżące pod nią, zawsze skośnie, nieco ku tyłowi ciała. Wyniki liczenia przedstawia się w postaci ułamka. Liczba umieszczona w liczniku oznacza podłużne szeregi łusek nad linią boczną, a w mianowniku - pod nią. Dla płoci z rysunku wynik obliczenia będzie miał postać 8/4
A więc dla tej płoci cały wzór ułuszczenia będzie miał postać następującą: l.l. 43 8/4. Oznacza to, że ten osobnik płoci ma 43 łuski przebite przez kanaliki linii bocznej i że na jego ciele tyle właśnie jest poprzecznych szeregów łusek. Ułamek zaś wskazuje na to, że u danej płoci nad linią boczną jest 8 podłużnych szeregów łusek a pod nią tylko 4. Należy pamiętać, że wzór ten jest prawdziwy jedynie dla tego, określonego osobnika płoci, przedstawionego na powyższym rysunku. Dla całego gatunku, w tym przypadku dla płoci, wzór ten jest szerszy, gdyż u poszczególnych osobników liczba łusek i rzędów waha się. Wzór ułuszczenia dla tego gatunku jest następujący: l.l. 40-44 7-9/3-4
Oznacza on, że u różnych osobników tego gatunku może być od 40 do 44 poprzecznych szeregów łusek, oraz że nad linią boczną może być od 7 do 9 podłużnych ich szeregów, a pod nią od 3 do 4 takich szeregów.
U pewnych gatunków (np.: u śledzia) na łuskach nie jest widoczny przebieg linii bocznej. Dla takich gatunków za charakterystyczną cechę przyjmuje się liczbę łusek szeregu podłużnego, biegnącego wzdłuż osi ciała (to znaczy wzdłuż linii przeprowadzonej od szczytowego punktu przecięcia paszczy, aż do początku nasady środkowego promienia płetwy ogonowej). W takim przypadku zamiast omówionego poprzednio wzoru, podaje się po prostu wynik obliczenia, poprzedzając go symbolem Squ (od squama - łuska). W przypadku śledzia wzór ułuszczenia będzie miał postać: Squ. 60. Znaczy to, że wzdłuż osi ciała śledzia znajduje się 60 łusek.
Wreszcie bywają takie gatunki ryb (np.: różanka), u których linia boczna jest widoczna tylko na kilku łuskach, położonych np.: bezpośrednio za krawędzią pokrywy skrzelowej. Dla takich gatunków obliczenie przeprowadza się tak, jak to podano w poprzednim przykładzie, a więc licząc szereg łusek położonych wzdłuż osi ciała, lecz wzór ułuszczenia uzupełnia się podaniem liczby łusek, na których widoczny jest przebieg linii bocznej. Na przykład dla różanki wzór ułuszczenia będzie miał postać: Squ. 34-40; l.l. 4-7. Znaczy to, że wzdłuż osi ciała u ryb tego gatunku może być od 34 do 40 łusek, a linia boczna jest widoczna tylko na kilku łuskach, których liczba może wynosić od 4 do 7.
Dla niktórych gatunków ryb, dla których wzory ułuszczenia zostały dokładnie obliczone, podano je w opisach do barwnych tablic bezpośrednio za symbolem płetw.
|
|
|
gdzie żyją...
